Edward Okuń (1872-1945). Artysta Młodej Polski, tworzył pejzaże, portrety, obrazy symboliczne, ilustracje. Stosował dekoracyjne, stylizowane formy secesyjne, fascynowały go symboliczno-fantastyczne treści, uniwersalne znaki i symbole.
 

Urodził się 21 września 1872 roku w Wólce Zerzeńskiej pod Warszawą, w rodzinie ziemiańskiej, kultywującej szlacheckie, patriotyczne tradycje. Osierocony w wieku dziecięcym. Uczył się w warszawskiej Klasie Rysunkowej Wojciecha Gersona, w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie, następnie wyjechał do Monachium i Paryża. Początkowo krążył między Paryżem, Monachium i Warszawą, ostatecznie jednak wraz z żoną Zofią Wandą Tolkemit osiadł we Włoszech, gdzie mieszkał 20 lat. Lubił słońce i kolory Południa, włoskie pejzaże stały się jednym z głównych motywów jego malarstwa. Cały czas utrzymywał kontakt z ojczyzną. Regularnie prezentował swoje prace w Warszawie w Salonie Krywulta i Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych ( w 1908 roku został jego członkiem). Na zaproszenie Zenona Przesmyckiego zaczął projektować winiety literacko-artystycznego pisma Chimera i przez lata przesyłał z Włoch projekty ilustracji.
 

Z powodzeniem wystawiał również w Paryżu, Berlinie, Monachium i Kijowie. Ilustrował dzieła pisarzy i poetów Młodej Polski: Bolesława Leśmiana, Jana Kasprowicza, Stefana Żeromskiego, Bolesława Prusa i inych. W 1911 roku Edward Okuń został członkiem loży masońskiej Gran Loggia Nazionale d’Italia i polsko-włoskiej Polonia, w niektórych jego obrazach pojawiały się wolnomularskie symbole, namalował też obraz zatytułowany Loża masońska.
 

W 1921 roku wraz z żoną na stałe wrócił do wolnej już Polski. Zamieszkał przy rynku na Starym Mieście w Warszawie. Włączył się w prace przy polichromiach na warszawskiej Starówce, ozdobił również fasadę własnego domu. W 1922 roku był świadkiem zamachu na prezydenta Gabriela Narutowicza w gmachu Zachęty. Wydarzenie to wstrząsnęło artystą, pod jego wpływem namalował obraz Pogrzeb prezydenta. W 1930 roku został profesorem a następnie dyrektorem warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych im. Wojciecha Gersona (stanowiącej konkurencję dla Akademii Sztuk Pięknych). Zginął tragicznie 17 stycznia 1945 roku w Skierniewicach, trafiony zbłąkaną kulą.

​

Obraz My i wojna Edward Okuń zaczął malować w roku 1917 gdy trwała pierwsza wojna światowa ukończył go w roku 1923. Kompozycja przedstawia idącą parę postaci– artystę i jego piękną żonę, która często była jego modelką. Tło stanową dekoracyjnie przedstawione, splątane i wijące się cielska gigantycznych, uskrzydlonych węży. W dziele malarskim spotykają się dwa odrębne światy, pierwszy - realistycznie ujętych postaci w czarnych strojach i drugi - bajecznie kolorowych, linearnie stylizowanych zgodnie z estetyką secesji, fantastycznych bestii. Na pierwszy rzut oka obraz wywołuje wrażenie piękna, harmonii, radości, jednak po bliższym przyjrzeniu się kompozycji spośród barwnych ornamentów wyłania się groza. Dostrzegamy postać kościstej staruchy i ostre kły w rozwartych paszczach mitycznych stworów. Te kontrastujące ze sobą zestawienia wprowadzają niepokojący nastrój i odrealniony, symboliczny charakter sceny. Trzy postacie łączą emocjonalne, nie do końca czytelne relacje. Para próbuje ochronić bukiet delikatnych nenufarów przed ucieleśnieniem tytułowej wojny. Temat zagrożenia wojną, strachu przed jej grozą i okropieństwami Okuń podejmował kilkakrotnie, m.in. w obrazie Z dymem pożarów, Aniele pokoju i Aniele wojny.

​

SYMBOL

Symbole funkcjonują od czasów starożytnych i pojawiają się w kulturze wszystkich epok.
 

Pierwotnie „symbolem” (z gr. σύμβολον sýmbolon) nazywano odłamany kawałek kości do gry, kamienia lub innego przedmiotu, którego brzeg pasował do brzegu pozostałej części tak, że można je było z sobą złożyć. Dwie osoby obdarzone takimi kawałkami przedmiotów mogły się dzięki nim rozpoznać (znak rozpoznawczy). [w filmach szpiegowskich agenci rozpoznawali się łącząc dwie części rozdartej karty do gry]
 

W znaczeniu przenośnym symbole oznaczają rzeczy, które z racji skojarzeń czy podobieństwa stają się przedstawieniami treści uniwersalnych czy duchowych, trudnych do zobrazowania. [serce = miłość, ryba = chrześcijaństwo, gołąb = pokój]
 

Symbole nie są jednoznaczne. Ten sam przedmiot ukazany w innym kontekście lub innej kulturze czy epoce może mieć inne znaczenie symboliczne. [wąż w starożytności = zbawienie, w chrześcijaństwie = szatan]
Symbolem może być np.: przedmiot, zwierzę, figura geometryczna, kolor, roślina, kamień szlachetny i inne.

 

SYMBOLIZM 
Kierunek w literaturze i sztukach plastycznych występujący w ostatnim dwudziestoleciu XIX wieku i początku XX wieku, odwołujący się do świata przeżyć wewnętrznych, pragnący oddać duchową i zmysłową dwoistość zjawisk w sposób subiektywny, intuicyjny, służący wyrażaniu idei. (Słownik terminologiczny sztuk pięknych PWN 2003)

 

Wyrosły z romantyzmu i pokrewny platońskiej filozofii idei, symbolizm w sztukach plastycznych, jest nurtem skupiającym bardzo różnych artystów od Anglii po Włochy, od Hiszpanii po Skandynawię, od Francji po Rosję. Nie odwołują się oni do jednolitych zasad formalnych, stylistycznych czy technicznych. Każdy indywidualnie dobierając środki wyrazu dostosowuje je do treści, jaką chce przekazać w dziele malarskim. Symboliści przeciwstawiają się akademizmowi, realizmowi, impresjonizmowi, nad wszystko przedkładają marzenie, świat wyobraźni, myśli i podświadomości. Obraz przestał być przedstawieniem „widzianym jakby z okna”, wycinkiem naturalnej rzeczywistości. Stał się osobistą interpretacją świata, płynącą z duchowych przeżyć artysty i zaproszeniem dla widza aby tworzyć własną wewnętrzną wizję dzieła. Obraz symboliczny pozostaje zagadkowy, wprowadza nastrój tajemnicy, nieraz grozy czy lęku, by go rozwikłać, trzeba kierować się intuicją. Symbolizm oddziałał również mocno na twórców literatury i muzyki, stąd też w poszczególnych dziełach pojawia się wiele interdyscyplinarnych inspiracji (korespondencja sztuk) i wzajemnych odniesień pomiędzy plastyką, literaturą i muzyką.
 

Wśród znanych twórców tego kierunku wymienić należy Arnolda Böcklina, Fernanda Khnopffa, Franza von Stuck, Pierre’a Puvis de Chavannes, Gustawa Moreau, Odilona Redona, Gustava Klimta, Ferdinanda Hodlera.
Specyficzną estetykę związaną z nurtem symbolizmu reprezentują artyści ze szkoły w Pont-Aven. Język plastyczny określony mianem „cloisonizmu” a następnie „syntetyzmem”, odznaczający się kompozycją inspirowaną sztuką japońską, uproszczeniem form, płaską plamą barwną i płynną, ciągłą linią konturu stosowali m. in.: Paul Gauguin, Émile Bernard, Paul Sérusier.

 

Istnieją rzeczy, będące tylko rzeczami i inne, które są również znakami […]. Niektóre z tych znaków tylko oznaczają, inne zaś są cechami i atrybutami, a jeszcze inne – symbolami. Święty Augustyn

​

Barbara Tichy